صنعت بانکداری یکی از ارکان اصلی اقتصاد هر کشوری است که پویایی و سلامت آن می تواند تاثیر بسزایی بر سایر صنایع و به طور کلی نظام اقتصادی داشته باشد. بانک ها در یک سال گذشته فراز و نشیب های مختلفی را پشت سر گذاشته و شاهد تحولات مختلفی بوده اند. اما سال آینده چگونه خواهد بود؟ با وجود اتفاقات سال گذشته در سیستم دیجیتال و فضای کسب و کار در کشور، امسال باید منتظر چه اتفاقاتی باشیم؟ در این مقاله از حامیان پرداز پایا با ما همراه باشید.
مهمترین رویدادهای ایران و جهان در حوزه بانکداری
قبل از بررسی چشم انداز بانکداری در سال 1402، مروری داریم بر رویدادهای مهمی که در یک سال گذشته صنعت بانکداری ایران و جهان را تحت تاثیر قرار داده است:
در ایران
- تلاش برای افزایش جذابیت بازار سرمایه با صدور گواهی سپرده بلندمدت از بانک ها و موسسات اعتباری.
- اقدامات بانک مرکزی برای تسهیل تامین مالی کوتاه مدت برای بانک ها
- تداوم و تعمیق تحریم های آمریکا علیه نظام بانکی ایران
- اقدامات بانک مرکزی برای کنترل رشد نقدینگی
- توسعه نئوبانک ها
- ادامه روند صعودی نرخ تورم
در جهان
- ادامه جنگ در اوکراین و تورم افسارگسیخته
- اقدامات دولت ایالات متحده برای کنترل نرخ بهره که منجر به ورشکستگی بانک های سیلیکون ولی و بانک Signature شد.
- ادامه حرکت بانک های بزرگ به سمت بانک داری باز
- ظهور کسب و کارهای جدیدی که به کمک فناوری خدمات بانکی را توسعه داده اند
- سختگیری و نظارت بیشتر قانونگذاران اتحادیه اروپا بر سیستم های بانکی فعال در این زمینه
- تغییر روند عملیاتی بانک ها برای همگام شدن با تحولات دیجیتال در حوزه بانک داری
چشم انداز بانکداری در سال 1402 و شرایط نئوبانک ها
علیرغم اقدامات بانک مرکزی برای نظارت بیشتر بر فعالیت بانک ها و رشد نقدینگی، همچنان موانعی از جمله مجازات های سنگین، تلاطم بازار مالی به دلیل کاهش ارزش پول ملی، سوء استفاده اشخاص حقیقی و حقوقی از ضعف های سیستم بانکی وجود دارد اجازه نداده اند تا سیستم بانکی رشد کند. اما انتظار می رود با ادامه اقدامات بانک مرکزی برای نظارت بر بازار مالی و پولی، این موانع کاهش یابد. همگرایی سیستم های بانکداری ایران، روسیه و چین در نتیجه تحریم ها نیز می تواند بار سنگین تحریم ها را بر دوش سیستم بانکی کاهش دهد.
همچنین با تغییر بازه سنی مشتریان و نسل جدید کاربران، تلاش بانک ها برای رشد و توسعه نئوبانک ها افزایش یافته است. به عنوان مثال بانک پاسارگاد با ویپاد و بانک سامان با بلوبانک گام های مهمی در این زمینه برداشته اند. هر یک از این نئوبانک ها سعی کرده اند با توسعه خدمات جدید و تسهیل دسترسی به اعتبارات خرد، سهم بازار خود را افزایش دهند.
اپلیکیشن های مالی و پرداختی مانند دیجی پی و پی پاد PayPod نیز در سال گذشته رشد خوبی داشتند و انتظار می رود این روند در سال جاری نیز ادامه داشته باشد. انتشار گزارش دیجی پی و مقایسه آن با گزارش سال قبل نشان می دهد که بازار اعتبارات خرد و BNPL بسیار داغ است.
نسبت تسهیلات غیرجاری به تسهیلات اعطایی بانک ها
تسهیلات غیرجاری به تسهیلاتی گفته می شود که به گفته بانک دارای پرداخت بلندمدت بوده و یا احتمال بازپرداخت آن بسیار کم است. عموماً زمانی که بحران مالی یا تورم ناگهانی رخ می‌دهد، امکان بازپرداخت افزایش می‌یابد و در نتیجه نسبت وام‌ها و تسهیلات غیرجاری یا NPL (Non-performing loans) افزایش می‌یابد.
پایین بودن نسبت وام های غیرجاری به کل تسهیلات اعطایی معیار مهمی برای سنجش سلامت نظام بانکی است. به طور کلی رقم زیر 6 درصد برای وام های غیرجاری NPLمناسب تلقی می شود و کارایی این سیستم را ثابت می کند. سال گذشته برخی بانک ها با تغییر سیاست های خود برای اعطای وام های کوچک و کوتاه مدت از طریق نئوبانک ها یا فینتک ها یا شرکت های فناوری مالی، گام مهمی برای کاهش این نسبت برداشتند. این در حالی است که بانک های سنتی که به طور جدی وارد عرصه دیجیتال نشده اند، همچنان با این وضعیت دست و پنجه نرم می کنند.
بانک داری باز و بانک های ایرانی
حرکت جهانی به سمت بانکداری باز سرعت گرفته است و علیرغم اینکه بانک های سنتی به این فناوری های مالی به عنوان رقیب خود نگاه می کردند، اکنون متوجه شده اند که آینده خدمات بانکی در دستان شرکت ها و نئوبانک ها فناوری مالی است. در حال حاضر بانک های بزرگی مانند جی پی مورگان با ایجاد و توسعه واحدهای فناوری مالی (فینتک ها) خود در تلاشند تا جای پای خود را در این بازار ایجاد کنند.
در کشور ما بحث بانکداری باز گسترش بیشتری یافته و بانک ها این روند جهانی را با جدیت بیشتری دنبال می کنند. از سوی دیگر با وجود سال سختی که زیست بوم دیجیتال کشور داشته است، شرکت های فناوری مالی یا فینتک ها روزهای خوبی را سپری کرده اند. بنابراین انتظار می رود با جدی شدن بحث بانکداری باز و داده های باز و ورود قانونگذاران به این حوزه، تمایل شرکت ها برای فعالیت در این حوزه افزایش یابد.
روزنه های امید در سیستم بانکی
با وجود آشفتگی بازار مالی در سال گذشته، بهبود روابط دوجانبه، گسترش فناوری های دیجیتال و حرکت بانک ها به سمت خدمات بانکداری باز از جمله مواردی است که می تواند چشم انداز بانکی را در سال 1402 بهبود بخشد. در شرایطی که اتفاقات ناگهانی زیاد رخ می دهد، امید است قانونگذاران و مجریانی مانند بانک مرکزی بتوانند با تصمیم گیری های بهتر در حوزه بانکی از تاثیر این اتفاقات (در صورت وقوع) بکاهند.
گسترش نئوبانک ها و فینتک ها که بیشتر مورد قبول نسل جدید جوانان و نوجوانان است و تغییر گروه سنی کاربران و مشتریان، نظام بانکی را به خروج از رکود قدیمی و توسعه خدمات جدید و بهبود تجربه کاربری همراه با فینتک ها سوق داده است.
